W celu uzyskania członkostwa w Związku Powiatów Polskich, rada powiatu lub miasta na prawach powiatu powinna podjąć uchwałę o przystąpieniu do ZPP oraz o wyborze (jednego) delegata na Zgromadzenie Ogólne i przesłać ją do Biura ZPP. Podstawą prawną do podjęcia uchwały o przystąpieniu powiatu do Związku Powiatów Polskich jest art. 12 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, ponieważ Związek Powiatów Polskich jest stowarzyszeniem i stosuje się do przepisów ustawy o stowarzyszeniach, a nie związkiem powiatów w rozumieniu ustawy o samorządzie powiatowym.
Następnie Zarząd ZPP podejmuje uchwałę o przyjęciu powiatu lub miasta na prawach powiatu w poczet członków ZPP i od tego momentu powiat lub miasto na prawach powiatu staje się pełnoprawnym członkiem ZPP.
Członkostwo w Związku Powiatów Polskich to obecność w elitarnym gronie mającym wpływ na stanowienie prawa, to także umacnianie siły głosu samorządowego w pracach legislacyjnych w Polsce (Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego i jej Zespoły tematyczne, ale także inne gremia) oraz w Europie (Komitet Regionów UE, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy CLRAE w Izbie Władz Lokalnych, Komitet Polityczny CEMR, Europejska Konfederacja Władz Lokalnych Szczebla Pośredniego CEPLI).
ZPP jest stowarzyszeniem powiatów, którego celem jest wspieranie idei samorządu terytorialnego, integrowanie i obrona wspólnych interesów powiatów, kształtowanie wspólnej polityki, wspieranie inicjatyw na rzecz rozwoju i promocji powiatów, wymiana doświadczeń oraz upowszechnianie modelowych rozwiązań w zakresie rozwoju i zarządzania w powiatach.
Celem Związku Powiatów Polskich jest również prowadzenie oraz wspieranie prowadzonej przez swych członków działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, a także wspieranie inicjatyw społecznych na rzecz ochrony zdrowia i pomocy społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów.
Związek realizuje swoje cele głównie poprzez:
1) reprezentowanie powiatów na forum ogólnopaństwowym i międzynarodowym,
2) inicjowanie i opiniowanie projektów aktów prawnych, dotyczących samorządów terytorialnych,
3) propagowanie wymiany doświadczeń w zakresie wykonywanych zadań własnych powiatów i zadań z zakresu administracji rządowej,
4) inspirowanie i podejmowanie wspólnych inicjatyw, mających wpływ na rozwój społeczności powiatowych,
5) inspirowanie i podejmowanie wspólnych inicjatyw służących społeczno-gospodarczemu rozwojowi powiatów, nawiązywanie kontaktów zagranicznych oraz wymianę naukową i kulturalną,
6) prowadzenie pracy informacyjnej, konsultacyjnej i programowej, mającej na celu wspólne rozwiązywanie problemów w zakresie poszczególnych dziedzin działalności samorządu terytorialnego,
7) prowadzenie działalności wydawniczej, szkoleniowej i promocyjnej, dotyczącej problematyki Związku i jego członków,
8) współdziałanie z organami administracji publicznej, stowarzyszeniami, innymi organizacjami społecznymi oraz środowiskami naukowymi,
9) delegowanie swoich przedstawicieli do innych organizacji i instytucji,
10) inicjowanie i organizowanie imprez kulturalnych i sportowych.
Zgodnie z § 9 Statutu, członkowie Związku zobowiązani są do płacenia składek członkowskich. Wysokość oraz terminy płatności składki członkowskiej określa Uchwała Zgromadzenia Ogólnego ZPP nr XIX/2/15.
